-
1 як
I сущ.1)а) сторона́, направле́ниекыр ягыннан — со стороны́ по́ля
төрле якка йөгерешү — разбежа́ться в ра́зных направле́ниях
һәр якка — по всем направле́ниям, во все сто́роны
б) сторона́, простра́нство, ме́сто ( вправо или влево от середины), направле́ние (вправо или влево от кого-чего-л.)урамның уң ягы — пра́вая сторона́ у́лицы
елганың ар ягы — друга́я сторона́ реки́
в) сторона́, боккүкрәкнең сул ягы — ле́вая сторона́ груди́
уң якта гына йоклау — спать то́лько на пра́вом боку́
күләгә якка чыгу — вы́йти на теневу́ю сто́рону
г) с определ. сторона́, бокова́я часть, бок (кого-чего-л.)тукыманың уң ягы — лицева́я сторона́ мате́рии
кыя ягы белән тау диңгезгә терәлгән — гора́ упира́лась скали́стой стороно́й в мо́ре
2) сторона́, полови́нахатын-кыз ягы — же́нская полови́на
өйнең алгы ягында үзебез яшибез — в пере́дней полови́не до́ма са́ми живём
3) сторона́, край, ме́стность, ме́сто ( чаще места́); страна́, земля́туган як — родна́я сторона́; родны́е места́
җылы яклар — тёплые стра́ны (края́)
4) мат. сторона́, грань (многоугольника, треугольника, трапеции и т. п.)5)а) сторона́, ла́герь, стан книжн.күпчелек ягында булу — быть на стороне́ большинства́
дошман яклар — вражду́ющие сто́роны
ике дошман як — два вражду́ющих ла́геря
б) разг. сторона́ (степень родства, о родственных отношениях)әти ягыннан туганнар күп — со стороны́ отца́ ро́дственников мно́го
6)а) сторона́, аспе́кт, составна́я часть, элеме́нт(чего-л.)шагыйрь иҗатының бер ягы белән генә кызыксыну — интересова́ться то́лько одно́й стороно́й тво́рчества поэ́та
юридик яктан сез хаклы — с юриди́ческой стороны́ вы пра́вы
б) сторона́, отде́льная черта́, сво́йство, осо́бенностьпроектның техник ягы — техни́ческая сторона́ прое́кта
докладның йомшак яклары — сла́бые сто́роны докла́да
7) разг.; в знач. предик. сл. ягында за; сторо́нник ( чего)ул килешү ягында — он за примире́ние
II сущ.; зоол.җыелыш тәкъдимне раслау ягында — собра́ние за одобре́ние предложе́ния
як (крупное рогатое животное, обитающее в горных областях Центральной Азии) -
2 уң
I прил.1) прям.; перен. пра́вый; право-уң як — пра́вая сторона́
уң аяк — пра́вая нога́
уң колак — пра́вое у́хо
уң тайпылыш — пра́вый укло́н
уң партияләр — пра́вые па́ртии
уң флангтагы — правофланго́вый
2)а) лицево́йтукыманың уң ягы — лицева́я сторона́ тка́ни
б) в знач. сущ. лицева́я сторона́, верх (мате́рии)тукыманың уңы — лицева́я сторона́ тка́ни
уңын сулга әйләндерү — перелицева́ть (мате́рию)
•- уң кулда- уң кул якта
- уң як
- уң як яр буендагы
- уң як хәрәкәте
- уң якка••уңга (да), сулга (да) — напра́во и нале́во
уңнан да, сулдан да — спра́ва и сле́ва, со всех сторо́н
уң күзе — са́мый бли́зкий челове́к
- уң кулы- уң канаты II прил.уда́чный, успе́шныйэшләрегез уң булсын — пусть бу́дут успе́шными ва́ши дела́
юлларыгыз уң булсын — счастли́вого пути́
-
3 тирес
1. сущ.1) наво́з, назе́м || наво́зныйтирес түгү — выноси́ть/вы́нести наво́з (из хлева и т. п.)
кырга тирес чыгару — вывози́ть/вы́везти наво́з на по́ле
тирес өеме — наво́зная ку́ча
2) диал. се́вер, се́верная сторона́2. прил.тирестән искән җил — ве́тер с се́вера
1) наво́зный, си́льно унаво́женный; см. тж. тиреслетирес җир — наво́зное ме́сто; унаво́женная земля́
2) диал.а) проти́вный; встре́чный (о ветре, течении)б) обра́тныйтирес як — обра́тная (ненужная, не по пути) сторона́
в) изна́ночныйтукыманың тирес ягы — изна́ночная сторона́ тка́ни
3) диал. упря́мый, несгово́рчивый, капри́зныйтирес кеше дә телдәр, тиген кеше дә телдәр — (посл.) упря́мцы и пусты́е лю́ди быва́ют многосло́вны
•- тирес коңгызы
- тирес корты••тирес тип (күз) — груб.; прост. проти́вная мо́рда; бессты́жий, бессты́дник, наха́л
тирес ягы белән туган — прост. проти́вный, упря́мый
-
4 сул
прил.1) ле́выйсул кулы белән — ле́вой руко́й
сул ягына әйләнеп яту — поверну́ться на ле́вый бок
елганың сул кушылдыгы — ле́вый прито́к реки́
сул яктан — с ле́вой стороны́, сле́ва
бүлмәнең сул почмагы — ле́вый у́гол ко́мнаты
2) ле́вый, нелицево́й, изна́ночныйтукыманың сул ягы — изна́ночная сторона́ тка́ни
3) перен.а) ле́вый, радика́льныйсул партияләр — ле́вые па́ртии
сул карашлы кеше — челове́к с ле́выми взгля́дами
сул көчләр — ле́вые си́лы
сул тайпылыш — ле́вый укло́н
сул эсерлар — ле́вые эсе́ры
сул фразалар артына яшеренеп — скрыва́ясь за ле́выми фра́зами
б) в знач. сущ.сулларле́вые, радика́лы; леваки́4) первый компонент составных прилагательных, соответствующий по значению лево-сул экстремистик төркемнәр — левоэкстреми́стские группиро́вки
сул флангтагы — левофланго́вый
5) перен.; разг. ле́вый, побо́чный; незако́нныйсул рейс — ле́вый рейс
•- сул кулда
- сул күз кабагы тарту
- сул як
- сул якка
- сул якта••сул аягы белән торган — встал с ле́вой (не с той) ноги́
сул аягы нәрсә (ни) тели — чего́ ле́вая нога́ захо́чет (о капризном, сумасбродном человеке)
См. также в других словарях:
уң — I. с. 1. Сул якның каршы ягындагы, шул якта урнашкан. Сул кулга каршы якка урнашкан. Агым уңаена карап басканда уң кул ягына урнашкан елганың уң яры 2. Тышкы, өске, алгы тукыманың уң ягы 3. Политик һәм җәмгыять тормышындагы гадәттә сул ларга… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тискәре — с. 1. Берәр нәрсәнең (мәс. тукыманың) өске, уң ягына капма каршы, кире ягы тур. ; сул. и. Икенче, кире як 2. Берәр нәрсәнең уңаена, төп юнәлешенә капма каршы булган чәчне тискәрегә сыйпау 3. Төньяк; төньяктан исә торган (җил тур) 4. күч. Каршы,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
як — I. 1. Нин. б. бер юнәлеш һәм шул юнәлештәге пространство, урын 2. Нин. б. бер өлкә, төбәк; ил тау ягы 3. Урталыктан читтә (уңда яки сулда) булган урын, тирәлек; шулай ук кемнән яки нәрсәдән дә булса уңдагы яки сулдагы урын. Елга, урам, юл кебек… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге